Duitse kop

[Over: Konrad Hoffmeister, Ansichten zu Deutschland]

Ik hou niet van zinnen waarin het woord Duitsland voorkomt. Ze klinken niet goed, aldus de Berlijnse journalist Alexander Osang. Zijn portret is er een van de honderdvijfentwintig in Ansichten zu Deutschland van de zeventigjarige (voorheen: Oost-)Duitse fotograaf Konrad Hoffmeister. De foto's in het boek zijn steeds volgens hetzelfde stramien gemaakt: een neutrale studio-achtergrond en een geportretteerde met in de hand een vel karton waarop deze een korte kritiek op Duitsland heeft geschreven. Hoffmeister heeft er (evenals August Sander, aan wiens Menschen des 20.sten Jahrhunderts zijn inventarisatie onvermijdelijk doet denken), naar gestreefd alle lagen van de - Berlijnse - bevolking voor zijn camera te krijgen. Zo zien we politicus Gregor Gysi, acteur Ekkehard Schall, journalist Erich Böhme en 'Kultursenator' Ulrich Roloff-Momin, maar ook de pijpfitter en de metselaar, de dominee en de winkelbediende, de politieagent en de socioloog.

Nogal opvallend is het dat de allochtone Duitsers evenals de neo-nazi's zonder kennisgeving afwezig zijn. Volgens schrijver en inleider (en eveneens 'ehemaliger Ossie') Günter Kunert kon Hoffmeisters idee alleen in een Duitse kop opkomen. Want het voorbeeld is natuurlijk de politiefoto. Hij wijst er in dit verband op dat alle geportretteerden er bij staan alsof ze op een dienstfoto moeten. En dat onthult direct de diepere waarheid omtrent zijn landgenoten, schrijft Kunert: Zodra ze als Duitser moeten poseren, verliezen ze alle humor, ervan uitgaande dat enkelen die eigenschap al zouden bezitten. Kunert zelf behoort ook tot de geportretteerden. Ik ben een Duitser. Kent u mijn littekens? schreef hij op zijn bord. [NRC handelsblad, 2dec1995]