[Over de expositie Ga nooit op reis zonder een koffer vol met dromen, in: galerie Objektief, Enschede]
Het fotowerk van de inmiddels bijna 80-jarige fotograaf, filmer en 'jut-artist' Dirk de Herder heeft het in zich om op de plank van het archief te verstoffen. Eens in de zoveel jaar zal de blik van een toevallige passant er aan blijven hangen, er wordt een kleine bijval oogstende bloemlezing geëxposeerd, en vervolgens wordt het weer keurig opgeborgen in afwachting van de volgende 'ontdekking'.
Foto's van niks zijn het eigenlijk; van een detail in een kamer, een lichtval op tafel, een samenloop van omstandigheden op straat. Het zijn foto's die even vluchtig zijn als het moment waarop ze gemaakt werden, een vluchtigheid die met zich mee brengt dat je er gemakkelijk aan voorbijgaat. Stilte en toeval zijn de belangrijkste ingrediënten, bescheidenheid en eenvoud de opvallendste uiterlijke kenmerken. Het is een vorm van fotografie waaraan namen verbonden zijn van vooral Franse fotografen als Brassaï, Kertesz, Doisneau en Izis.
In Nederland is het genre nooit echt van de grond gekomen, misschien omdat ons dagelijks leven zo zuinig en strak is en zo weinig speels. Vandaar wellicht dat we er ook geen goede benaming voor hebben kunnen vinden. 'Creatieve documentaire' is het wel genoemd, en 'straatfotografie', maar het eerste vooronderstelt te veel een vooropgezette bedoeling, en het tweede gaat voorbij aan het feit dat de beoefenaars ervan even vaak op als van de straat te vinden zijn. Het verklaart veel van het feit dat De Herder als fotograaf altijd wat in de schaduw is gebleven.
Tien jaar geleden vierde De Herder zijn veertigjarig jubileum. Er werd een tentoonstelling georganiseerd en er verscheen een boek. Nu zijn tachtigste verjaardag in zicht komt gebeurt dat opnieuw, onder de titel Ga nooit op reis zonder een koffer met dromen. (Captive Dreams heet de monografie die recentelijk van De Herders Franse evenknie Izis verscheen, en die verwijzing naar dromen in beide titels is geen toeval.)
De tentoonstelling reist onder auspiciën van de door De Herder zelf opgerichte European Art Union door Europa en is in Nederland nog te zien in de kleinbehuisde galerie Objektief in Enschede. Ook Stroom hcbk in Den Haag (Toussaintkade 55) besteedt nog tot en met 21 november aandacht aan zijn werk. Met om en nabij de 25 foto's wordt in Enschede een representatieve keuze uit het werk getoond, gelardeerd met enkele objecten (assemblages en collages van op straat en langs het strand gevonden voorwerpen).
De geëxposeerde bariet-drukken laten een betere indruk achter dan de reprodukties in het boek (te onbeholpen en te groot eigenlijk voor de foto's, en waarin de gruwelijkheid begaan is ze van titels te voorzien die elk raadsel wegnemen en elke droom aan gruzelementen slaat). Dat geldt zeker voor de op het subtiele contrast in het zwart berustende foto's van natte straten verlicht door straatlantaarns of een warme namiddagzon die voor dit 'slag' fotografen zo typerend is.
De presentatie is als het werk: eenvoudig en bescheiden. In Enschede neemt de bescheidenheid zelfs knullige vormen aan met glasloze passepartouts die met kopspelden tegen de wand zijn geprikt en objecten die, noodgedwongen in de kleine ruimte, hangen te ruziën met de foto's. Maar het weegt ruimschoots op de betoverende uitstraling van foto's als die van de violist in de sneeuw (Amsterdam, 1946), een man die De Herder ongetwijfeld heeft doen denken aan de waarschuwingen van zijn vader die hem de toegang tot de schilderakademie ontzegde om hem te behoeden voor de armoede die hij als musicus had gekend.
Het hoort bij werk als dit een mooiste foto uit te zoeken, zoals je dat ook doet uit de rekken met ansichtkaarten die er zo vaak van worden vervaardigd. Ik kies die van het jongetje in een stille, met stenen geplaveide Parijse straat. Zijn houding verraadt de aanwezigheid van anderen, maar te zien zijn zij niet. Hij houdt zijn handen op de rug: niemand ziet wat ik hier heb. Behalve natuurlijk de fotograaf die hem van achteren fotografeerde.
In zijn handen houdt de jongen een vogeltje. Een vogeltje dat nu ik er zo over nadenk, eigenlijk symbool staat voor De Herders hele fotografische oeuvre. [in: NRC Handelsblad, 18nov1993]